1921 წლის 20 ივლისს, სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქის შექმნამდე
ერთი წლით ადრე, საქართველოს საბჭოთა ხელისუფლებამ სამხრეთ ოსეთის
საოლქო რაიონი დაარსა, რომლის საზღვრების დადგენის მიზნით, სპეციალური
კომისია შეიქმნა.
კომისია მუშაობას შინაგან საქმეთა სახალხო კომისარიატის დადგენილების
საფუძველზე, შეუდგა. მის შემადგენლობაში საოლქო რაიონის მომიჯნავე
მაზრების რევკომების წარმომადგენლები შედიოდნენ.
20 ივლისის დადგენილება ინახება გორის არქივში, რომელიც არქივის
მეცნიერ-თანამშრომელმა ქეთევან მაჭარაშვილმა შეისწავლა. ამ
დადგენილების მიხედვით, სამხრეთ-ოსეთის საოლქო რაიონში შევიდა გორის
მაზრის შუამდგომლობაში მყოფი შვიდი სოფლის საზოგადოებანი:
ორტევის 17 სოფელი
ბელოთის 34 სოფელი
ყორნისის 12 სოფელი
ჯავის 16 სოფელი
ყემულთის 19 სოფელი
როკის - 33 სოფელი
წუნარის-33 სოფელი
საოლქო ადმინისტრაციულ ცენტრად ანუ "რეზიდენციად" სოფელი ჯავა
დაასახელეს. გორის მაზრის რევკომმა ზემოთჩამოთვლილი სოფლების შესახებ
ყველა მასალა და დოკუმენტი სამხრეთ ოსეთის საოლქო რაიონს გადასცა.
ორტევის, ბელოთის და წუნარის საზოგადოებებიდან რვა წმინდა ქართული
სოფლების გამოყოფის საკითხი, თანახმად გორის სამაზრო რევკომის
დასკვნისა, კომისიის მუშაობის დამთავრებამდე დატოვებული იქნა ღიად და
ეს სოფლები სახელდობრ ვანათი, აწერის-ხევი, საცხენეთი, ხაშურა,
ხადურიანთ-კარი, დვანი, ზემო ავნევი და ქვემო ავნევი ჯერ-ჯერობით
დარჩა ცხინვალის რაიონში.
პირველი დადგენილების ძალით ქ. ცხინვალი და მის ირგვლივ არსებული
ქართული სოფლები რჩებოდა სარაიონო რევკომის ხელისუფლების ქვეშ,
მაშასადამე არ დაექვემდებარებოდა სამხრეთ-ოსეთის საოლქო ხელისუფლებას
იმ დრომდე, ვიდრე ამ რაიონის ქართული მოსახლეობა არ გამოთქვამდა
ავტონომიური ოსეთის ტერიტორიაში შესვლის სურვილს. გეგმის ხელახალი
შედგენის დროს, გარდა 20 ივლისის დადგენილებაში აღნუსხული იმ შვიდი
სოფლის საზოგადოებისა, ყველა დაბა-სოფელი და ქალაქი უნდა შესულიყო
გორის მაზრის ფარგლებში. მაზრის თემებად დაყოფისას უნდა
ეხელმძღვანელად გეოგრაფიული, ეკონომიკური და ზოგჯერ ისტორიული
თვალსაზრისითაც.
საქ.სსრ რევოლ. კომიტეტის 1921 წლის დეკემბრის ოქმის ამონაწერი:
1. სამხრეთ-ოსეთის ავტონომიური მხარის ადმინისტრაციულ ცენტრად
ჩაითვალოს ქ. ცხინვალი ავტონომიური ხელისუფლების იმ ტერიტორიაზე
გავრცელებით, სადაც ოსები არიან დასახლებული, გარდა ჩასავლის
საზოგადოებისა და კობის რაიონისა, რომელთაგან პირველი უნდა დარჩეს
რაჭის მაზრაში.
2. მიენდოს შინაგან საქმეთა სახალხო კომისარიატს ავტონომიური ოსეთის
საზღვრების დაწვრილებით გამორკვევა კომისიასთან ერთად.
3. იმ დრომდე სანამ ცხინვალის რაიონის ქართველი მოსახლეობის სულიერი
მდგომარეობა შეიცვლება, ქ. ცხინვალის რაიონის ავტონომიურ ოსეთის
ტერიტორიათ მიჩნევის სასარგებლოდ, ქ. ცხინვალი და მის ირგვლივ არსებულ
ქართველ მოსახლეობის სოფლებში ძალაუფლება დაეტოვოს სარაიონო რევკომს,
რომელიც შედის გორის მაზრაში.
ერთი წლის შემდეგ, სრულიად საქართველოს ცაკის და სახალხო კომისართა
საბჭოს 1922 წლის 20 აპრილის თარიღით გამოცემული დეკრეტის თანახმად,
შეიქმნა სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქი.
სამხრეთ ოსეთის ავტონომიურ ოლქზე ასევე გადაცემული იქნა სოფლები
ქალეთი, წნელისი, ოქონა, თედეტ-ყაუ, იონჯა, ქვათეთრი, გვირგვინა,
გაბარათ-ყაუ, დიდმუხა, გუჯაბაური, ცხინვალი, ხოლო გორის მაზრას
მიეკუთვნა სოფლები კობი, ჩორჩანი, კოდა, ჭვრინისი, ატოცი, კნოლევი,
ავლევი, წერონისი, თამარშენი, ღამეთი, დირბი, ტახტისძირი, დვანი,
ქვემო და ზემო ნიქოზი.
სტატიის გამოყენების პირობები