ძამას ხეობაში, ციციშვილების აბანო, გვიანი შუა საუკუნეების ქართულ არქიტექტურაში, ერთ-ერთი კარგად შემორჩენილი საინჟინრო ნაგებობაა.

,,იგი ტიპიური აღმოსავლური აბანოა, რომელიც ფართოდ იყო ამ პერიოდში საქართველოში გავრცელებული, მაგრამ თავისი მაშტაბებით აღემატება რიგითი ფეოდალის აბანოებს." - აღნიშნავს ისტორიკოსი ქეთევან დიღმელაშვილი, რომელმაც საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის სააგენტოს ინიციატივით, ძეგლი შეისწავლა და სააგენტოს ხელმძღვანელს დასკვნაც წარუდგინა.

მისი ინფორმაციით, ზუსტად ასეთივე აბანოა ნიჩბისში, ციციშვილების ციხე-დარბაზშიც, იმ განსხვავებით, რომ ის მიწის ზემოთაა აშენებული.



,,ორთუბნის აბანოს მთლიანად აქვს შენარჩუნებული ყველა ის მხატვრულ-არქიტექტურული მახასიათებლები (კედლების გაფორმების თაღედებით გადაწყვეტა, ტრომპების გამოყენება, შუა საუკუნეების აბანოს შემადგენელი ნაწილების ჩართულობა აბანოს სტრუქტურაში), რომელთა მიხედვითაც, ის კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსს იმსახურებს." - აღნიშნავს სპეციალისტი.



საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის სააგენტომ ციციშვილების აბანოს რეაბილიტაციის მიზნით ტენდერი უკვე გამოაცხადა. პროექტის ფარგლებში უნდა მოხდეს აბანოს გარე და შიდა სივრცის გაწმენდა, არსებული არქიტექტურულ-არქეოლოგიური ანაზომების დაზუსტება და სრულყოფა რეალური მდგომარეობის ასახვით - კორექტირებული არქიტექტურულ-არქეოლოგიური ანაზომების მომზადება.

სოფელ ორთუბანში მდებარე მძოვრეთის ციციშვილების აბანოს კულტურული მემკვიდრეობის უძრავი ძეგლის სტატუსი 2017 მიენიჭა. ციციშვილების აბანო ამავე სახელობის ნაქალაქარში იყო ჩართული, რომელიც ციციშვილთა რეზიდენციას წარმოადგენდა. ამჟამად ნაქალაქარისგან შემორჩენილია მხოლოდ გალავნის ფრაგმენტი მდინარის ნაპირას და საცხოვრებელი სახლების ნანგრევები. აბანო (14,8 X117) ერთ-ერთი კარგად შემორჩენილი საინჟინრო ნაგებობაა გვიანი შუა საუკუნეების ქართულ არქიტექტურაში, თარიღდება XVII ს-ით.

დღეის მდგომარეობით აბანო ძლიერ დაზიანებულია. ნაგებობის გუმბათები ნაწილობრივ ჩაშლილია. წლების განმავლობაში ნალექების მუდმივი ზემოქმედება შლიდა და ფიტავდა კედლების წყობას. ჩანგრეულია გასახდელის სამხრეთი კედელი. აბანაოს დარბაზის იატაკი მთლიანად ჩაშლილია, კაროლიფერები განადგურებული. აუზები ნაშალითაა ამოვსებული.

,,ნაგებობა გარედან თითქმის მთლიანად მიწითაა დაფარული. დაგროვილი ნაგვის, მცენარის საფარის და მიწის ნიშნულის აწევის გამო ვერ ხერხდება ნაგებობის უფრო დეტალურად შესწავლა, აუცილებელია მისი გაწმენდა-გასუფთავება, მიწის მოჭრა, მწვანე საფარის გაკაფვა, ნაგებობის შიდა და გარე პერიმეტრის მთლიანად გასუფთავება და ამის შემდეგ აზომვითი სამუშაოების ჩატარება." - აღნიშნავენ კულტურული მემკვიდრეობის სააგენტოში.