Статьятæ
"Æскъола куы фæдæн, раст йеуæд уыдис демократийы
,,Цы куы зæгъай, чи йæхи барæй ацыд, чи…
Земфирæ, Зинæ æмæ Изо уыцы рæстæджы райгуырдысты, кæд Бордзомæй
Гудзаргоммæ
Сæрды ам уæ бон нæ æсуыдзæн равзарат чи бынæттон
Турманты Валийайы хæдзар Суканатубаны хъæуы къуымтæй сæ рæсугъддæр
დღეს ალექსანდრე ფრონელის დაბადების დღეა
დღეს, ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების
წეარმომადგენლის, ალექსანდრე ფრონელის დაბადების დღეა. მისი ნამდვილი
გვარი იყო ყიფშიძე.
ისტორიკოსი, პუბლიცისტი, საზოგადო და პოლიტიკური მოღვაწე ალექსანდრე თევდორეს ძე ყიფშიძე (ფსევდონიმი ფრონელი) 1862 წელს დაიბადა ქარელის რაიონის სოფელ წვერში, ღარიბი მღვდლის ოჯახში.
გორის სასულიერო სასწავლებლის დასრულების შემდეგ სწავლა განაგრძო თბილისის სასულიერო სემინარიაში. 1882 წლის აპრილში სასულიერო სასწავლებლების კურსდამთავრებულებს მიეცათ უფლება, სწავლა განეგრძოთ საერო უმაღლეს სასწავლებლებში. ყიფშიძემ ატესტატის მისაღებად გამოცდები გაიარა თბილისის მეორე კლასიკურ გიმნაზიაში და 1884 წელს ჩააბარა ხარკოვის უნივერსიტეტის ისტორიულ-ფილოლოგიურ ფაკულტეტზე, რომელიც დაასრულა 1888 წელს. როგორც გიმნაზიის კურსდამთავრებულს, დაენიშნა 25 მანეთი თვიური სტიპენდია იმ პირობით, რომ უნივერსიტეტის დასრულების შემდეგ განათლების უწყებაში დაიწყებდა მუშაობას, მაგრამ 1888 წელს სამშობლოში დაბრუნებულ ყიფშიძეს კავკასიის სასწავლო ოლქის მზრუნველმა იანოვსკიმ არ მისცა მასწავლებლად მუშაობის დაწყების უფლება.
ყიფშიძე იძულებული გახდა, მოეძებნა სახელმწიფო სამსახური. მუშაობდა სახაზინო პალატაში, საგუბერნიო საქმეთა სამმართველოში, საგლეხკაცო საქმეთა საკრებულოში და სხვ. ყიფშიძემ სამწერლო საქმიანობა ჯერ კიდევ სემინარიაში ყოფნის დროს დაიწყო, აქვეყნებდა კორესპონდენციებს გაზეთ „დროებაში“. 1884 წელს გამოაქვეყნა პირველი მოთხრობა საყმაწვილო ჟურნალ „ნობათში“. უნივერსიტეტიდან დაბრუნებული სისტემატურად თანამშრომლობდა გამოცემებთან „ცნობის ფურცელი“, „მეგობარი“, „საქართველო“, „მოამბე“, „ერი“. 1889 წლიდან გახდა „ივერიას“ მუდმივი თანამშრომელი. იყო ჟურნალ „კლდისა“ და გაზეთ „საქართველოს“ ერთ-ერთი დამფუძნებელი და რედკოლეგიის წევრი.
1900-1905 წლებში მუშაობდა ახალციხეში მომრიგებელ მოსამართლედ. 1905-1907 რევოლუციის დროს ქართული საზოგადოების მხარდაჭერით დაინიშნა ქუთაისის გუბერნატორის, სტაროსელსკის მოადგილედ. სტაროსელსკიც და ყიფშიძეც ფარულად თანაუგრძნობდნენ რევოლუციურ მოძრაობას, ამიტომ, როგორც პოლიტიკურად არასაიმედო, მალე გენერალმა ალიხანოვ-ავარკიმ მოხსნა და დააპატიმრა. სტაროსელსკი პეტერბურგში გაუშვეს, ხოლო ყიფშიძე მეტეხის ციხეში ჩასვეს. საჯარო სამსახურიდან ყიფშიძე უპენსიოდ და უმუნდიროდ დაითხოვეს.
1907 წლიდან სიცოცხლის ბოლომდე მუშაობდა თბილისის სათავადაზნაურო საკრებულოსთან არსებული საადგილმამულო კომისიის მდივნად. ის დიდ მუშაობას ეწეოდა საქართველოს ეკონომიკის აღორძინებისათვის. იყო გაზეთ „საქართველოს" ერთ-ერთი დამაარსებელი, ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების გამგეობის წევრი. ყიფშიძე იკვლევდა XIX საუკუნის საქართველოს ისტორიის საკითხებს. ყიფშიძე ერთი პირველთაგანი იკვლევდა ქართველი ხალხის ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძრაობას, ქართველი ხალხის ანტიკოლონიალურ და ანტიფეოდალური ბრძოლის ისტორიას. ყიფშიძის ნაშრომებისათვის დამახასიათებელია ცალკეული ისტორიული მოვლენებისა და ფაქტების საერთო ისტორიის ფონზე განხილვა. ყიფშიძე ეწეოდა მთარგმნელობით მუშაობასაც.
აღსანიშნავია მისი ნაშრომები: „მთიულეთი 1804 წ." (ტფილისი, 1896), „ამბოხება კახეთისა (1812)" (ტფილისი, 1907), „დიდებული მესხეთი" (გორი, 1914), „მთის არწივი, შამილი" (ტფილისი, 1914) და სხვ.
ხანგრძლივმა და დაუღალავმა შრომამ ალექსანდრე ყიფშიძის ჯანმრთელობა შეარყია და იგი სრულიად მოულოდნელად გარდაიცვალა 1916 წლის 29 ივნისს. დაკრძალულია ქართველ მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა დიდუბის პანთეონში.
ისტორიკოსი, პუბლიცისტი, საზოგადო და პოლიტიკური მოღვაწე ალექსანდრე თევდორეს ძე ყიფშიძე (ფსევდონიმი ფრონელი) 1862 წელს დაიბადა ქარელის რაიონის სოფელ წვერში, ღარიბი მღვდლის ოჯახში.
გორის სასულიერო სასწავლებლის დასრულების შემდეგ სწავლა განაგრძო თბილისის სასულიერო სემინარიაში. 1882 წლის აპრილში სასულიერო სასწავლებლების კურსდამთავრებულებს მიეცათ უფლება, სწავლა განეგრძოთ საერო უმაღლეს სასწავლებლებში. ყიფშიძემ ატესტატის მისაღებად გამოცდები გაიარა თბილისის მეორე კლასიკურ გიმნაზიაში და 1884 წელს ჩააბარა ხარკოვის უნივერსიტეტის ისტორიულ-ფილოლოგიურ ფაკულტეტზე, რომელიც დაასრულა 1888 წელს. როგორც გიმნაზიის კურსდამთავრებულს, დაენიშნა 25 მანეთი თვიური სტიპენდია იმ პირობით, რომ უნივერსიტეტის დასრულების შემდეგ განათლების უწყებაში დაიწყებდა მუშაობას, მაგრამ 1888 წელს სამშობლოში დაბრუნებულ ყიფშიძეს კავკასიის სასწავლო ოლქის მზრუნველმა იანოვსკიმ არ მისცა მასწავლებლად მუშაობის დაწყების უფლება.
ყიფშიძე იძულებული გახდა, მოეძებნა სახელმწიფო სამსახური. მუშაობდა სახაზინო პალატაში, საგუბერნიო საქმეთა სამმართველოში, საგლეხკაცო საქმეთა საკრებულოში და სხვ. ყიფშიძემ სამწერლო საქმიანობა ჯერ კიდევ სემინარიაში ყოფნის დროს დაიწყო, აქვეყნებდა კორესპონდენციებს გაზეთ „დროებაში“. 1884 წელს გამოაქვეყნა პირველი მოთხრობა საყმაწვილო ჟურნალ „ნობათში“. უნივერსიტეტიდან დაბრუნებული სისტემატურად თანამშრომლობდა გამოცემებთან „ცნობის ფურცელი“, „მეგობარი“, „საქართველო“, „მოამბე“, „ერი“. 1889 წლიდან გახდა „ივერიას“ მუდმივი თანამშრომელი. იყო ჟურნალ „კლდისა“ და გაზეთ „საქართველოს“ ერთ-ერთი დამფუძნებელი და რედკოლეგიის წევრი.
1900-1905 წლებში მუშაობდა ახალციხეში მომრიგებელ მოსამართლედ. 1905-1907 რევოლუციის დროს ქართული საზოგადოების მხარდაჭერით დაინიშნა ქუთაისის გუბერნატორის, სტაროსელსკის მოადგილედ. სტაროსელსკიც და ყიფშიძეც ფარულად თანაუგრძნობდნენ რევოლუციურ მოძრაობას, ამიტომ, როგორც პოლიტიკურად არასაიმედო, მალე გენერალმა ალიხანოვ-ავარკიმ მოხსნა და დააპატიმრა. სტაროსელსკი პეტერბურგში გაუშვეს, ხოლო ყიფშიძე მეტეხის ციხეში ჩასვეს. საჯარო სამსახურიდან ყიფშიძე უპენსიოდ და უმუნდიროდ დაითხოვეს.
1907 წლიდან სიცოცხლის ბოლომდე მუშაობდა თბილისის სათავადაზნაურო საკრებულოსთან არსებული საადგილმამულო კომისიის მდივნად. ის დიდ მუშაობას ეწეოდა საქართველოს ეკონომიკის აღორძინებისათვის. იყო გაზეთ „საქართველოს" ერთ-ერთი დამაარსებელი, ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების გამგეობის წევრი. ყიფშიძე იკვლევდა XIX საუკუნის საქართველოს ისტორიის საკითხებს. ყიფშიძე ერთი პირველთაგანი იკვლევდა ქართველი ხალხის ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძრაობას, ქართველი ხალხის ანტიკოლონიალურ და ანტიფეოდალური ბრძოლის ისტორიას. ყიფშიძის ნაშრომებისათვის დამახასიათებელია ცალკეული ისტორიული მოვლენებისა და ფაქტების საერთო ისტორიის ფონზე განხილვა. ყიფშიძე ეწეოდა მთარგმნელობით მუშაობასაც.
აღსანიშნავია მისი ნაშრომები: „მთიულეთი 1804 წ." (ტფილისი, 1896), „ამბოხება კახეთისა (1812)" (ტფილისი, 1907), „დიდებული მესხეთი" (გორი, 1914), „მთის არწივი, შამილი" (ტფილისი, 1914) და სხვ.
ხანგრძლივმა და დაუღალავმა შრომამ ალექსანდრე ყიფშიძის ჯანმრთელობა შეარყია და იგი სრულიად მოულოდნელად გარდაიცვალა 1916 წლის 29 ივნისს. დაკრძალულია ქართველ მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა დიდუბის პანთეონში.
Æндæр æмæ æндæр
Популярон ногдзинæдтæ
 |
Ацы фарсыл рапарахатгонд æрмæджытæ ирон æвзагмæ тæлмацгонд æрцыдысты Стыр Британийы æмæ Цæгат Ирландийы баиугонд паддзахады фæсарæйнаг хъуыддæгты минис¬трады финансон æххуысæй. Уыдоны мидис æнæхъæнæй авторы бæрндзинад у æмæ ницæй тыххæй нæй гæнæн æркаст цæуой куыд Стыр Британийы æмæ Цæгат Ирландийы баиугонд паддзахады фæсарæйнаг хъуыддæгты министрады æмæ, иумæйагæй, баиугонд паддзахады хицауады, позицийы равдыстдзинад. |
Materials published on this web-site are translated into Ossetian language with financial support of Foreign Commonwealth Office of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland. Their content is the sole responsibility of the author and can under no circumstances be regarded as reflecting the position of the Foreign Commonwealth Office of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland or more generally that of the United Kingdom Government. |
