81-წლის დომენტი თიღვის ეკლესიას ყოველდღიურად უვლის. ის სოფელში მარტო ცხოვრობს. ამბობს, რომ უძველესი ტაძრის მცველი ჯერ კიდევ მამამისი იყო. კომუნისტების პერიოდში, რელიგიური მრწამსის გამო, დედამისიც დაუპატიმრებიათ.

დომენტი, რომლის გვარს, ცხინვალელი ჟურნალისტი იან გაბარაევი არ ამხელს, ახალგაზრდობაში რუსთავის მეტალურგიულ ქარხანაში მუშაობდა. ჯარიდან დაბრუნებისა და მუშაობის დაწყებისას შეიტყო, რომ მაშინდელ ზნაურის რაიონში მაღალი ძაბვის გადამცემი ხაზი გაჰყავდათ:
,,რადგან ეს ჩემი სფერო იყო, მაშინვე გადავწყვიტე, რომ დავბრუნებოდი ჩემ მხარეს“ - უყვება დომენტი ჟურნალისტს. მას შემდეგ სოფელს აღარ მოცილებია.



სოფელი თიღვა ფრონეს ხეობაში, დე--ფაქტო სამხრეთ ოსეთის დაქვემდებარებულ ტერიტორიაზე მდებარეობს. სოფელში დგას ქართული ხუროთმოძღვრების ძეგლის, სამონასტრო კომპლექსის, მთავარი ნაგებობა - ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარი. ფასადის ქტიტორულ წარწერაში მოხსენიებულია დავით აღმაშენებლის ასული თამარი, რომელსაც თავისიი ქმრის, შირვანის მეფის, გარდაცვალების შემდეგ, ეს მონასტერი აუგია 1150-52 წწ და აქვე აღკვეცილა მონაზვნად.





დომენტი ამბობს, რომ კომუნისტების პერიოდში ტაძრის დანგრევა გადაწყვიტეს, თუმცა, ადგილობრივმა მოსახლეობამ ეს არ დაუშვა:

,,პირველი რესტავრაცია 1957 წელს ჩაუტარდა, შემდეგ, 1999 წელს. მსოფლიო სავალუტო ფონდიდან 30 ათასი დოლარი გამოიყო, მაგრამ მალე თოვლი მოვიდა და ის თანხაც დაიკარგა. სად წავიდა ის ფული, ღმერთმა იცის“ - ამბობს დომენტი.



ამჟამად, სოფელში 60 ადამიანი ცხოვრობს. სულ 5 ბავშვია, რომლებსაც საბავშვო ბაღი არა აქვთ. სასმელი წყალი ჭირს, პროდუქტების შესაძენად კი, ადგილობრივები ქალაქ ზნაურში (ყორნისში) მიდიან.




თიღვა შიდა ქართლის ერთ - ერთი უძველესი სოფელია. პირველად იხსენიება X საუკუნეში "მატიანე ქართლისაიში" ბაგრატ III-თან დაკავშირებით. ხშირად გვხვდება აგრეთვე XII-XIII სს. ქართულ ისტორიულ წყაროებსა და საბუთებში. ერთ-ერთ საბუთში ნათქვამია, რომ თიღვა როსტომ მეფეს ზაალ წერეთლისათვის უბოძებია (1648).

თიღვის მიდამოებში 1954 წელს მიაკვლიეს აშელური ხანის ღია სამოსახლოს (ხელმძღვ. ო.ჯაფარიძე, ვ.ლიუბინი). 1974-75 წწ. ჩატარებული გათხრებით (ხელმძღვ. ი.გაგოშიძე, დ.ლაცაბიძე) გამოვლინდა შია და გვიანდელი ბრინჯაოს, ადრინდელი რკინისა და ანტიკური ხანის ნამოსახლარები და სამაროვნები. სოფლის დასავლეთით შემორჩენილია წყალსადენის ნანგრევები (ქვითკირის დუღაბში ჩასმული კერამიკული მილები), რომლებიც შუა საუკუნეების ქართული საინჟინრო ხელოვნების მნიშვნელოვან ნიმუშს წარმოადგენს.

გადმოცემის მიხედვით თამარი თიღვის მონასტერში უნდა იყოს დასაფლავებული. ვახუშტი ბატონიშვილი მის შესახებ წერს „...დასავლით მეტეხისა და ფცის წყლის არს თიღვას ჯვრის მონასტერი, რომელიც აღაშენა ასულმან აღმაშენებლისამან თამარ, გუმბათიანი, დიდშვენიერი, კეთილად ნაშენი.
შენობანი გარემოს მრავალნი და აწ ხუცის ამარა...“